Sử dụng tế bào gốc trong điều trị bệnh Covid-19 không còn là ý tưởng mới. Đến hôm nay đã có 69 nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng sử dụng tế bào gốc điều trị Covid-19 đăng kí trên trang clinicaltrials.gov. Vậy các công nghệ của Viện Tế bào gốc nghiên cứu, phát triển có thể ứng dụng trong quy trình điều trị Covid-19 không? Bài phân tích của PGS.TS. Phạm Văn Phúc và TS. Vũ Bích Ngọc mới đây được xuất bản trên Tạp chí World Journal of Stem Cells nêu quan điểm về việc sử dụng tế bào gốc trung mô từ mô dây rốn người trong điều trị Covid-19, đặc biệt là sử dụng công nghệ off-the-shelf mà Viện Tế bào gốc đã phát triển (Công nghệ Modulatist).
Tên đầy đủ của bài báo là: Off-the-shelf mesenchymal stem cells from human umbilical cord tissue can significantly improve symptoms in coronavirus disease-2019patients: An analysis of evidential relations
Chúng tôi lượt trích một số ý của bài viết dưới đây:
Tương tự các bệnh lý do nhiễm virut khác, các tế bào nhiễm virut SARS-CoV-2 cũng bị nhận diện và tiêu diệt bởi hệ miễn dịch của bệnh nhân. Khi nhiều cơ quan bị nhiễm virut, hệ miễn dịch sẽ tấn công để tiêu diệt virut và các tế bào nhiễm virut thông qua việc hoạt hóa hàng loạt tế bào miễn dịch, đặc biệt là tế bào diệt tự nhiên, mà giải phóng hàng loạt các yếu tố viêm. Việc giải phóng hàng loạt yếu tố viêm như IL-2, IL-6, IL-7, GCSF, TNF alpha… gọi là bão cytokine. Những cytokine này đồng thời tác động lên tế bào nhiễm virut và kể cả tế bào bình thường trong cơ thể (tế bào không nhiễm virut) gây nên các tình trạng nghiêm trọng như phù nề, suy chức năng hô hấp, tổn thương thận…
Vậy tế bào gốc trung mô điều trị Covid-19 bằng cách nào? Hiện nay có 3 giả thuyết cho cơ chế điều trị bằng tế bào gốc trung mô trên bệnh nhân Covid-19:
Tác động trực tiếp lên virut SARS-CoV-2
Chưa có nghiên cứu nào công bố rằng tế bào gốc trung mô có thể tiêu diệt virut SARS-CoV-2; nhưng một số báo cáo đã cho thấy tác động của tế bào gốc trung mô lên vi khuẩn và virut. Có một báo cáo cho thấy dịch tiết từ tế bào gốc trung mô có thể ức chế sự nhân lên của virut HBV và HCV
Tác động lên hệ miễn dịch của bệnh nhân
Với khả năng điều biến miễn dịch mạnh, tế bào gốc trung mô có thể ức chế các tế bào miễn dịch tiết ra các yếu tố viêm, ức chế quá trình hoạt hóa tế bào T. Một nghiên cứu tại Trung Quốc, Leng và cộng sự đã điều trị bệnh nhân Covid-19 bằng tế bào gốc trung mô cho thấy rằng việc ghép tế bào gốc đã làm giảm CRP và TNF-alpha.
Kích thích hàng gắn tổn thương
Dưới tác động của các yếu tố viêm, hàng loạt tế bào trong cơ thể bị tổn thương. Tế bào gốc trung mô đã được chứng minh là có thể phục hồi các tổn thương hiệu quả nhờ vào việc tiết ra các yếu tố kích thích tăng trưởng.
Cơ chế điều trị Covid-19 của tế bào gốc trung mô.
Công nghệ thuốc tế bào gốc Modulatist của Viện Tế bào gốc là thích hợp sử dụng trong quy trình điều trị Covid-19
Modulatist được chứng minh là có tác động điều biến miễn dịch mạnh mẽ hơn so với các tế bào gốc trung mô thu từ mô mỡ và tủy xương. Quan trọng hơn, các tế bào gốc trung mô đồng loài thu từ dây rốn (Modulatist) đã được sử dụng hiệu quả trong việc cải thiện các triệu chứng của bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính trong một nghiên cứu trước của nhóm của Viện Tế bào gốc với Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh.
Sử dụng sản phẩm thuốc tế bào gốc Modulatist nên như thế nào?
Về mặt lâm sàng, bệnh nhân Covid-19 có thể có 2 giai đoạn bệnh dựa vào đáp ứng miễn dịch đối với virut Sars-CoV-2. Giai đoạn đầu tiên là giai đoạn ủ bệnh mà hệ miễn dịch của bệnh nhân cố gắng loại bỏ virut. Giai đoạn 2 là giai đoạn mà hệ miễn dịch bệnh nhân thất bại quá trình loại bỏ virut. Ở giai đoạn đầu, một số chiến lược tăng cường hệ miễn dịch bệnh nhân có thể áp dụng. Do đó, việc ghép tế bào gốc trung mô nên tiến hành ở giai đoạn 2.
Bài viết này chỉ nêu lên quan điểm của tác giả trong việc sử dụng tế bào gốc trung mô off-the-shelf để điều trị Covid-19 dựa trên các chứng cứ khoa học hiện có. Bài viết này không phải là kết quả từ nghiên cứu điều trị Covid-19.
Nhận thấy nhu cầu được nâng cao trình độ tay nghề của các đối tượng học viên đã tốt nghiệp, đã đi làm ở các trung tâm, phòng thí nghiệm và trường học trên các nội dung như Kỹ thuật nuôi cấy tế bào, tế bào gốc, kỹ thuật phân tích phân tách tế bào, tế bào gốc hoặc phân tách ứng dụng huyết tương giàu tiểu cầu hoặc hơn nữa là viết bản thảo bài báo khoa học, Trung tâm Đào tạo Y sinh của Viện Tế bào gốc – Trường Đại học Khoa học Tự nhiên – ĐHQG Tp. Hồ Chí minh mở các chương trình đào tạo chuyên sâu các lớp học như sau
1. Khóa đào tạo ứng dụng huyết tương giàu tiểu cầu (PRP)
Đây là khoá học dành cho cán bộ công nhân viên chức làm việc tại các bệnh viện, trung tâm y tế, các cơ sở được cấp phép sử dụng huyết tương giàu tiểu cầu, nhưng chưa qua đào tạo về thao tác thu nhận và sử dụng huyết tương giàu tiểu cầu trong y tế hoặc các cán bộ đang công tác tại cơ quan liên quan có nhu cầu được đào tạo lại, cập nhật các kiến thức kỹ năng về huyết tương giàu tiểu cầu.
Khóa học cung cấp kiến thức nâng cao và kĩ năng triển khai phân lập và sử dụng huyết tương giàu tiểu cầu từ chế phẩm máu trong các cơ sở y tế. Khóa học bao gồm 20 tiết lý thuyết và 10 tiết thực hành kéo dài trong vòng 1 tuần.
Học phần lý thuyết
Học viên sẽ được trang bị về kỹ thuật thao tác vô trùng, đại cương về huyết học, huyết tương giàu tiểu cầu trong cơ thể, ứng dụng huyết tương giàu tiểu cầu và kỹ thuật phân tách huyết tương giàu tiểu cầu.
Học phần thực hành
Học viên sẽ được đào tạo trong môi trường chuyên nghiệp với các bộ kit có sẵn được sản xuất tại Viện Tế bào gốc.
Học viên sẽ được cấp giấy chứng nhận bởi Trung tâm đào tạo y sinh của Viện Tế bào gốc. Lớp sẽ được khai giảng hàng tháng. Vui lòng xem tài liệu đính kèm về học phí và nội dung học chi tiết.
Khóa học Kỹ thuật nuôi cấy tế bào động vật ung cấp kiến thức cơ bản và kĩ năng nuôi cấy tế bào động vật trong phòng thí nghiệm phục vụ cho nghiên cứu và ứng dụng.
Yêu cầu tiên quyết của khóa học này là học viên cần được trang bị trước Đại cương về tế bào học và An toàn sinh học trong nghiên cứu và thực hành. Khóa học chia thành 2 mức độ: cơ bản và nâng cao.
Khóa học cơn bản bao gồm 85 tiết học bao gồm 25 tiết lý thuyết và 60 tiết thực hành kéo dài trong vòng 3 tuần liên tục.
Khóa học nâng cao gồm 185 tiết bao gồm 45 tiết lý thuyết và 140 tiết thực hành kéo dài trong vòng 6 tuần liên tục.
+ Ở học phần lý thuyết học viên sẽ được khái quát từ Kỹ thuật thao tác vô trùng, đến khái niệm tế bào gốc, tiềm năng và ứng dụng cũng như sinh học tế bào khi nuôi cấy, cách tăng sinh, duy trì, bảo quản và hoạt hóa tế bào, kiến thức lớp nâng cao trên tế bào gốc thu từ mô dây rốn, tế bào gốc thu từ mô mỡ người.
+ Ở học phần thực hành, học viên sẽ được trải nghiệm sử dụng và luyện tập trên các trang thiết bị hiện đại nhất phục vụ cho nuôi cấy sơ cấp, thứ cấp, tăng sinh, đông lạnh và hoạt hoát tế bào. Ngoài ra ở lớp nâng cao, học viên được trang bị các kiến thức và thực tập trên các dòng tế bào gốc trung mô thu từ mô dây rốn người đồng thời vận hành đơn vị tế bào gốc theo GMP.
Học viên sẽ được cấp giấy chứng nhận bởi Trung tâm đào tạo y sinh của Viện Tế bào gốc. Các lớp nuôi cấy tế bào sẽ được khai giảng 2 tháng một lần. Vui lòng xem tài liệu đính kèm về học phí và nội dung học chi tiết.
Dòng chảy tế bào (FCM) là công cụ mạnh mẽ, hiện đại hỗ trợ phân tích, định danh tế bào dưới dạng dòng chảy tế bào. Kỹ thuật phân tích dòng chảy tế bào đóng vai trò quan trọng trong nghiên cứu tế bào người. Chương trình “Phân tích dòng chảy tế bào” là chương trình đào tạo nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng kỹ thuật phân tích dòng chảy tế bào trong nghiên cứu. Chương trình thuộc Trung tâm Đào tạo FCM Quốc gia SCI-BD dưới sự hợp tác của Viện Tế bào gốc và BD Bioscience.
Mục tiêu của khóa học nhằm giúp học viên nắm được cơ chế hoạt động của phương pháp “Phân tích dòng chảy tế bào”, có thể thiết kế, thực hiện và phân tích kết quả thí nghiệm với một hoặc nhiều thông số và chuẩn hóa và tối ưu hóa phương pháp, đảm bảo chất lượng kết quả thu được.
Lớp FCM cơ bản sẽ được khai giảng 2 tháng một khóa và lớp FCM nâng cao sẽ được khai giảng 3 tháng một khóa
Khóa học được phân thành 2 mức độ: cơ bản và nâng cao, kéo dài trong thời gian 2 ngày cho 1 khóa học. Học viên sẽ được cấp giấy chứng nhận bởi Trung tâm đào tạo y sinh của Viện Tế bào gốc. Vui lòng xem tài liệu đính kèm về học phí và nội dung học chi tiết.
4. Khóa đào tạo viết bản thảo khoa học “How to write a manuscript”
How to write a manuscript là chương trình đào tạo viết bản thảo khoa học để công bố các kết quả nghiên cứu trên các tạp chí khoa học. Chương trình được chính PGS. TS Phạm Văn Phúc xây dựng trên cơ sở đúc kết kinh nghiệm của ông làm công tác Tổng biên tập, phản biện viên và tác giả của hơn 150 bài báo khoa học, hơn 50 sách và chương sách. Hiện nay, PGS. TS Phạm Văn Phúc là Tổng biên tập của 05 tạp chí; trong đó có 03 tạp chí quốc tế (thuộc Web of Science, Scopus). Hiện nay ông là editor của Nhà xuất bản Springer-Nature, IntechOpen, BiomedPress. Chương trình đào tạo này được tổ chức trên cơ sở hợp tác giữa NXB Biomedpress và Viện Tế bào gốc, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Tp.HCM.
Khóa học được chia thành 3 loại
Thứ nhất là Phương pháp viết bản thảo khoa học cho đối tượng Bài nghiên cứu
Thứ 2 là Phương pháp viết bản thảo khoa học cho đối tượng Bài tổng quan tường thuật
Thứ 3 là Phương pháp viết bản thảo khoa học cho đối tượng Bài tổng quan phân tích hệ thống và phân tích đa trung tâm
Sau khóa học học viên sẽ có khả năng viết bản thảo khoa học cho từng đối tượng.
Cán bộ giảng chính của toàn chương trình đào tạo: PGS.TS. Phạm Văn Phúc.
Chương trình học sẽ cung cấp cho học viên các kiến thức và kĩ năng cơ bản để viết bản thảo bài báo khoa học.
Học viên sẽ được cấp giấy chứng nhận bởi Trung tâm đào tạo y sinh của Viện Tế bào gốc. Các lớp viết bản thảo bài báo khoa học sẽ được khai giảng 2 tháng một lần. Vui lòng xem tài liệu đính kèm về học phí và nội dung học chi tiết.
Hiện nay, dịch bệnh Covid 19 vẫn còn đang diễn biến phức tạp. Nhằm đảm bảo cho các bạn học sinh, sinh viên tham gia và thực hiện theo chỉ đạo quốc gia về phòng, chống dịch, Viện Tế bào gốc xin thông báo hủy tổ chức cuộc thi Sáng tạo tế bào gốc – Stem Cell Innovation năm 2020
Cuộc thi Stem Cell Innovation lần 7 sẽ trở lại vào năm 2021. Hi vọng cuộc thi vẫn sẽ nhận được nhiều sự quan tâm, yêu mến của các bạn học sinh, sinh viên trên toàn quốc cũng như các nhà tài trợ đã đồng hành cùng chúng tôi trong suốt 6 năm vừa qua
Mùa hè năm nay, chương trình Stem Cell Summer Tour 2020 đã quay trở lại thu hút nhiều sự quan tâm, đăng kí của nhiều bạn học sinh, sinh viên cũng như các công ty, trường đại học … Sau 1 tháng diễn ra, chương trình đã giới thiệu, hướng dẫn tham quan Viện Tế bào gốc và PTN Tế bào gốc lên đến gần 300 bạn học sinh, sinh viên …
Stem Cell Summer Tour là hoạt động thường niên của Viện Tế bào gốc do Chi Đoàn CBT PTN Tế bào gốc, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐHQG-HCM tổ chức nhằm mục đích khơi gợi niềm đam mê nghiên cứu khoa học, định hướng ngành nghề cho các em học sinh từ các trường THPT và chuyên ngành cho các sinh viên từ các trường đại học trên khắp cả nước. Bên cạnh đó tạo cơ hội cho học sinh, sinh viên tiếp xúc với những tiến bộ trong lĩnh vực nghiên cứu tế bào gốc và trải nghiệm thực sự công việc nghiên cứu tại Viện Tế bào gốc.
Stem Cell Summer Tour đã đạt được những con số ấn tượng với 250 lượt đăng kí tham gia đã hết chỉ sau 1 tuần mở link đăng kí, gần 300 lượt tham gia (tăng hơn 100 lượt so với năm 2019), 5 đoàn tham quan tập thể đến từ các trường đại học, Trung học phổ thông, trung học cơ sở như ĐHKHTN TPHCM, ĐH Quốc tế TPHCM, ĐH Nông lâm TPHCM, ĐH Tôn Đức Thắng, ĐH Nguyễn Tất Thành, ĐH Y dược TPHCM, ĐH Y dược Cần Thơ, ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch, Khoa Y – ĐHQG, Phổ thông năng khiếu, THPT Chuyên Long An, THPT Chuyên Lê Hồng Phong, THPT Nguyễn Thị Minh Khai, THPT Mạc Đĩnh Chi, THPT Gia Định.
Năm 2020, Chương trình Stem Cell Summer được tổ chức vào buổi sáng và chiều thứ 7 hằng tuần từ ngày 11/7 đến 15/8/2020. Chương trình giới thiệu những thành tựu khoa học công nghệ, các dự án, chương trình đã và đang được thực hiện, các trang thiết bị nghiên cứu, giải thích các ứng dụng, nguyên tắc của các thí nghiệm cơ bản trong nghiên cứu đến các bạn tham gia.
Ngoài ra, chương trình còn đón tiếp 5 đoàn tham quan tập thể đến từ THPT Nguyễn Thị Minh Khai, Khoa Hóa – Trường ĐHKHTN, Trường PTNK, Emasi, ĐH An Giang, THCS Kim Đồng, công ty CP Premium Therapy
Một mùa hè đã qua, Stem cell summer tour 2020 đã khép lại. Hi vọng rằng chương trình sẽ ngày càng nhận được nhiều sự yêu thích, kết nối và lan tỏa nhiều ngọn lửa đam mê khoa học trong các bạn học sinh sinh viên.
Tế bào gốc là một lựa chọn điều trị mới trong y học. Tế bào gốc được sử dụng ngày càng nhiều để điều trị bệnh. Trong thực tế, ngành khoa học nghiên cứu tế bào gốc đã thúc đẩy một thời đại mới của y học được gọi là y học tái tạo. Trong những năm gần đây, y học tái tạo đã trở thành một cuộc cách mạng mới trong điều trị bệnh, đặc biệt là với việc sử dụng các thuốc tế bào gốc. Thuốc gốc tế bào gốc là các sản phẩm chứa tế bào gốc sống được sử dụng làm thuốc cho các bệnh cụ thể. Không giống như quy trình cấy ghép tế bào gốc tự thân, các sản phẩm thuốc gốc tế bào là những sản phẩm “sẵn sàng sử dụng” hay còn gọi là “off-the-shelf” nghĩa không cần phải thêm thao tác nào nữa để xử lí tế bào trước khi sử dụng tế bào gốc.
Một loại thuốc được định nghĩa là bất kỳ chất nào khác thực phẩm, khi hít, tiêm, hút, tiêu thụ, hấp thụ qua miếng dán trên da hoặc tan dưới lưỡi gây ra sự thay đổi về sinh lý trong cơ thể. Trong dược phẩm, thuốc (hoặc dược phẩm) là một chất được sử dụng để điều trị, ngăn ngừa hoặc chẩn đoán bệnh hoặc để thúc đẩy sự lành bệnh. Theo định nghĩa này, một loại thuốc phải đáp ứng một số tiêu chí, chẳng hạn như có chỉ định để điều trị bệnh và là một sản phẩm có phạm vi sử dụng cụ thể. Do đó, theo định nghĩa, các loại thuốc tế bào gốc là các sản phẩm dựa trên các tế bào gốc được chỉ định để điều trị, chữa bệnh, ngăn ngừa hoặc chẩn đoán bệnh hoặc để thúc đẩy sự lành bệnh.
Hình 1. Công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” và thuốc tế bào gốc (stem cell drug) trong Y học tái tạo. Thuốc tế bào gốc là sản phẩm tiêu biểu của công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” trong lĩnh vực y học tái tạo; được ví như điện thoại thông minh là sản phẩm tiêu biểu của công nghệ di động.
Thuốc tế bào gốc là sản phẩm tiêu biểu của công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf”. Công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” là công nghệ cốt lõi và đang phát triển mạnh mẽ. Người ta đang ví công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” như công nghệ trí tuệ nhân tạo và di động. Sản phẩm tiêu biểu của công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” là thuốc tế bào gốc (stem cell drugs) giống như điện thoại thông minh là sản phẩm tiêu biểu của công nghệ trí tuệ nhân tạo và di động. Sự khác biệt giữa công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” và công nghệ tế bào gốc truyền thống được trình bày trong Bảng 1.
Người ta đang ví công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” như công nghệ trí tuệ nhân tạo và di động. Sản phẩm tiêu biểu của công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” là thuốc tế bào gốc (stem cell drugs) giống như điện thoại thông minh là sản phẩm tiêu biểu của công nghệ trí tuệ nhân tạo và di động
Là sản phẩm của công nghệ tế bào gốc off-the-shelf, hầu hết thuốc tế bào gốc được sử dụng trong các quy trình cấy ghép điều trị đồng loài. Tuy nhiên, có sự khác biệt lớn giữa quy trình ghép tế bào gốc đồng loài và các thuốc tế bào gốc. Sự khác biệt lớn nhất giữa chúng là thuốc tế bào gốc là một sản phẩm, trong khi quy trình cấy ghép tế bào gốc đồng loại là một thủ thuật hay quy trình sử dụng tế bào gốc đồng loài.
Bảng 1. So sánh đặc điểm của 2 công nghệ: công nghệ tế bào gốc thường và công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf”
Công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” được bùng nổ bởi sự ra đời của sản phẩm thuốc tế bào gốc đầu tiên thế giới được chính phủ Canada cấp phép lưu hành trong điều trị bệnh mảnh ghép chống kí chủ (GVHD) vào năm 2012, đó là Prochymal (do công ty Osiris Therapeutic, Canada nghiên cứu và sản xuất). Tiếp theo đó, sự ra đời của nhiều sản phẩm khác của một số quốc gia, trong đó phải kể đến như Cartistem (Hàn Quốc), Cupistem (Hàn Quốc), Temcell HS (Nhật)… Đến nay, một số quốc gia đã phát triển thành công công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” bao gồm Mĩ, Nhật, Hàn Quốc, Canada, Úc, Trung Quốc, Ấn Độ và Đức. Tuy nhiên, chỉ có ba quốc gia Canada, Hàn Quốc và Nhật Bản có sản phẩm được phép lưu hành trong nước. Những sản phẩm thuốc tế bào gốc của các quốc gia này đang được xuất khẩu rộng rãi trên thế giới. Ví dụ sản phẩm Prochymal của Canada đã xuất khẩu đến 12 quốc gia (kể cả Mĩ) nhằm sử dụng trong điều trị các bệnh mảnh ghép chống kí chủ. Bên cạnh lợi ích kinh tế mang lại từ việc này, Prochymal đang cung cấp một thuốc mới trong điều trị bệnh này.
Viện Tế bào gốc bắt đầu tiếp cận công nghệ thuốc tế bào gốc từ năm 2012. Đến nay, Viện Tế bào gốc đã làm chủ các công nghệ cốt lõi của công nghệ thuốc tế bào gốc. Các sản phẩm thuốc tế bào gốc của Viện thường sử dụng tế bào gốc từ mô mỡ, từ dây rốn hay máu dây rốn; cũng như các exosome và túi tiết từ quá trình nuôi cấy các tế bào gốc này.
Viện đã nghiên cứu và phát triển thành công các sản phẩm thuốc tế bào gốc như: Cartilatist, Modulatist, Skinatist và Vasculatist. Sản phẩm Cartilatist là sản phẩm thuốc tế bào gốc đầu tiên của Viện, ứng dụng trong quy trình điều trị thoái hoá khớp, thoái hoá đĩa đệm cột sống. Modulatist là sản phẩm sử dụng trong quy trình điều trị các bệnh lí viêm mạn tính và cấp tính như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh đái tháo đường… Trong khi đó Vasculatist là sản phẩm sử dụng các tế bào và yếu tố kích thích tái tạo mạch máu trong bệnh lí tắc mạch. Sản phẩm Skinatist là một thế hệ sản phẩm khác với các sản phẩm còn lại. Skinatist chứa các túi tiết từ tế bào gốc, không chứa tế bào gốc. Sản phẩm này sử dụng trong quy trình điều trị bỏng, loét lâu lành, loét đái tháo đường.
Xem thêm thông tin sản phẩm trong brochure thuốc tế bào gốc của Viện.
Tế bào gốc là một lựa chọn điều trị mới trong y học. Tế bào gốc được sử dụng ngày càng nhiều để điều trị bệnh. Trong thực tế, ngành khoa học nghiên cứu tế bào gốc đã thúc đẩy một thời đại mới của y học được gọi là y học tái tạo. Trong những năm gần đây, y học tái tạo đã trở thành một cuộc cách mạng mới trong điều trị bệnh, đặc biệt là với việc sử dụng các thuốc tế bào gốc. Thuốc gốc tế bào gốc là các sản phẩm chứa tế bào gốc sống được sử dụng làm thuốc cho các bệnh cụ thể. Không giống như quy trình cấy ghép tế bào gốc tự thân, các sản phẩm thuốc gốc tế bào là những sản phẩm “sẵn sàng sử dụng” hay còn gọi là “off-the-shelf” nghĩa không cần phải thêm thao tác nào nữa để xử lí tế bào trước khi sử dụng tế bào gốc.
Một loại thuốc được định nghĩa là bất kỳ chất nào khác thực phẩm, khi hít, tiêm, hút, tiêu thụ, hấp thụ qua miếng dán trên da hoặc tan dưới lưỡi gây ra sự thay đổi về sinh lý trong cơ thể. Trong dược phẩm, thuốc (hoặc dược phẩm) là một chất được sử dụng để điều trị, ngăn ngừa hoặc chẩn đoán bệnh hoặc để thúc đẩy sự lành bệnh. Theo định nghĩa này, một loại thuốc phải đáp ứng một số tiêu chí, chẳng hạn như có chỉ định để điều trị bệnh và là một sản phẩm có phạm vi sử dụng cụ thể. Do đó, theo định nghĩa, các loại thuốc tế bào gốc là các sản phẩm dựa trên các tế bào gốc được chỉ định để điều trị, chữa bệnh, ngăn ngừa hoặc chẩn đoán bệnh hoặc để thúc đẩy sự lành bệnh.
Hình 1. Công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” và thuốc tế bào gốc (stem cell drug) trong Y học tái tạo. Thuốc tế bào gốc là sản phẩm tiêu biểu của công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” trong lĩnh vực y học tái tạo; được ví như điện thoại thông minh là sản phẩm tiêu biểu của công nghệ di động.
Thuốc tế bào gốc là sản phẩm tiêu biểu của công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf”. Công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” là công nghệ cốt lõi và đang phát triển mạnh mẽ. Người ta đang ví công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” như công nghệ trí tuệ nhân tạo và di động. Sản phẩm tiêu biểu của công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” là thuốc tế bào gốc (stem cell drugs) giống như điện thoại thông minh là sản phẩm tiêu biểu của công nghệ trí tuệ nhân tạo và di động. Sự khác biệt giữa công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” và công nghệ tế bào gốc truyền thống được trình bày trong Bảng 1.
Là sản phẩm của công nghệ tế bào gốc off-the-shelf, hầu hết thuốc tế bào gốc được sử dụng trong các quy trình cấy ghép điều trị đồng loài. Tuy nhiên, có sự khác biệt lớn giữa quy trình ghép tế bào gốc đồng loài và các thuốc tế bào gốc. Sự khác biệt lớn nhất giữa chúng là thuốc tế bào gốc là một sản phẩm, trong khi quy trình cấy ghép tế bào gốc đồng loại là một thủ thuật hay quy trình sử dụng tế bào gốc đồng loài.
Bảng 1. So sánh đặc điểm của 2 công nghệ: công nghệ tế bào gốc thường và công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf”
Công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” được bùng nổ bởi sự ra đời của sản phẩm thuốc tế bào gốc đầu tiên thế giới được chính phủ Canada cấp phép lưu hành trong điều trị bệnh mảnh ghép chống kí chủ (GVHD) vào năm 2012, đó là Prochymal (do công ty Osiris Therapeutic, Canada nghiên cứu và sản xuất). Tiếp theo đó, sự ra đời của nhiều sản phẩm khác của một số quốc gia, trong đó phải kể đến như Cartistem (Hàn Quốc), Cupistem (Hàn Quốc), Temcell HS (Nhật)… Đến nay, một số quốc gia đã phát triển thành công công nghệ tế bào gốc “off-the-shelf” bao gồm Mĩ, Nhật, Hàn Quốc, Canada, Úc, Trung Quốc, Ấn Độ và Đức. Tuy nhiên, chỉ có ba quốc gia Canada, Hàn Quốc và Nhật Bản có sản phẩm được phép lưu hành trong nước. Những sản phẩm thuốc tế bào gốc của các quốc gia này đang được xuất khẩu rộng rãi trên thế giới. Ví dụ sản phẩm Prochymal của Canada đã xuất khẩu đến 12 quốc gia (kể cả Mĩ) nhằm sử dụng trong điều trị các bệnh mảnh ghép chống kí chủ. Bên cạnh lợi ích kinh tế mang lại từ việc này, Prochymal đang cung cấp một thuốc mới trong điều trị bệnh này.
Viện Tế bào gốc bắt đầu tiếp cận công nghệ thuốc tế bào gốc từ năm 2012. Đến nay, Viện Tế bào gốc đã làm chủ các công nghệ cốt lõi của công nghệ thuốc tế bào gốc. Các sản phẩm thuốc tế bào gốc của Viện thường sử dụng tế bào gốc từ mô mỡ, từ dây rốn hay máu dây rốn; cũng như các exosome và túi tiết từ quá trình nuôi cấy các tế bào gốc này.
Viện đã nghiên cứu và phát triển thành công các sản phẩm thuốc tế bào gốc như: Cartilatist, Modulatist, Skinatist và Vasculatist. Sản phẩm Cartilatist là sản phẩm thuốc tế bào gốc đầu tiên của Viện, ứng dụng trong quy trình điều trị thoái hoá khớp, thoái hoá đĩa đệm cột sống. Modulatist là sản phẩm sử dụng trong quy trình điều trị các bệnh lí viêm mạn tính và cấp tính như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh đái tháo đường… Trong khi đó Vasculatist là sản phẩm sử dụng các tế bào và yếu tố kích thích tái tạo mạch máu trong bệnh lí tắc mạch. Sản phẩm Skinatist là một thế hệ sản phẩm khác với các sản phẩm còn lại. Skinatist chứa các túi tiết từ tế bào gốc, không chứa tế bào gốc. Sản phẩm này sử dụng trong quy trình điều trị bỏng, loét lâu lành, loét đái tháo đường.
Xem thêm thông tin sản phẩm trong brochure thuốc tế bào gốc của Viện.
CryoSave là dòng sản phẩm môi trường sử dụng cho bảo quản tế bào gốc CryoSave được bắt đầu nghiên cứu từ năm 2008 bởi Tiến sĩ Phạm Văn Phúc, tại Viện Tế bào gốc, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Tp.HCM. Với mục đích tạo ra một môi trường bảo quản đông lạnh hoàn hảo cho tế bào gốc, đến năm 2016, thế hệ CryoSave đầu tiên (CryoSave I) được hoàn thiện và đưa ra thị trường. Năm 2017, thế hệ thứ 2 của môi trường CryoSave được nghiên cứu thành công (CryoSave II). Và đến năm 2019, thế hệ thứ 3 của CryoSave (CryoSave III) được nghiên cứu thành công. CryoSave I, II và III là 3 thế hệ của môi trường bảo quản đông lạnh tế bào gốc với các công nghệ khác nhau, và mục đích sử dụng cũng khác nhau.
Chúng tôi không chỉ hiểu tế bào gốc mà còn hiểu bạn
Bảo quản đông lạnh (Cryopreservation) là một quá trình bảo quản tế bào, mô… ở nhiệt độ thấp. Ở nhiệt độ đủ thấp, hoạt tính của các enzyme bị ngưng lại hoàn toàn.
Việc đông lạnh thường gây chết tế bào bởi vì sự hình thành các tinh thể nước đá bên trong tế bào chất mà gây vỡ cấu trúc protein, bào quan của tế bào. Vì thế, việc sử dụng chất bảo quản lạnh (cryoprotectant) đã giảm đáng kể những tác động bất lợi này. Một số chất bảo quản lạnh được sử dụng trong bảo quản đông lạnh tế bào như DMSO, glycerol, polypropylene, trehalose… Trong đó DMSO là chất sử dụng nhiều nhất trong bảo quản tế bào gốc; đặc biệt là tế bào gốc trung mô.
Tuy nhiên, DMSO là chất độc với tế bào nên có nhiều tác động bất lợi lên tế bào. Nhiều công nghệ mới phát triển trong thời gian gần đây nhằm giảm nồng độ DMSO hay loại bỏ hoàn toàn chất bảo quản lạnh trong môi trường bảo quản đông lạnh tế bào gốc.
Trong thời gian gần đây, công nghệ offthe-shelf stem cell mở ra một kỉ nguyên mới cho tế bào gốc; và nhu cầu sử dụng môi trường bảo quản đông lạnh không độc, có thể tiêm truyền vào cơ thể cùng với tế bào gốc ngày càng tăng.
Với mục đích tạo ra một môi trường bảo quản đông lạnh tế bào gốc hiệu quả tế bào sống cao sau rã đông, an toàn khi sử dụng, tiện dụng; đặc biệt công nghệ tế bào gốc trung mô off-the-shelf; CryoSave là dòng sản phẩm đáp ứng mọi nhu cầu sử dụng của bạn từ nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng và sản xuất sản phẩm tế bào gốc off-theshelf.
Hầu hết các môi trường bảo quản đông lạnh hiện có trên thị trường phải bảo quản ở -20 oC hay 2-8 oC vì chứa các chất không ổn định ở nhiệt độ phòng. Do đó việc vận chuyển các sản phẩm này phức tạp và chi phí cao.
CyroSave – môi trường bảo quản đông lạnh duy nhất có thể lưu trữ và vận chuyển ở nhiệt độ phòng
CryoSave I
Thích hợp bảo quản tế bào gốc phục vụ cho nghiên cứu, nghiên cứu chuyển giao. Tế bào gốc cần rửa, loại bỏ dung dịch bảo quản trước khi sử dụng
CryoSave II
Thích hợp bảo quản tế bào gốc phục vụ cho nghiên cứu, nghiên cứu chuyển giao, nghiên cứu lâm sàng, sử dụng lâm sàng; không cần loại bỏ môi trường bảo quản
CryoSave III
Thích hợp sản xuất tế bào gốc off-the-shelf, thuốc tế bào gốc; không cần loại bỏ môi trường bảo quản trước khi sử dụng
So sánh với các sản phẩm cạnh tranh
CryoSave III – giải pháp hoàn hảo cho thuốc tế bào gốc trung mô
